در نشست بررسی آسیب های محصولات تراریخته مطرح شد
تمایل كشورهای تولیدكننده تراریخته به استفاده ازمحصولات ارگانیك
رژیم آسان: برخی كارشناسان معتقدند مضرات محصولات تراریخته بیشتر از فواید آن است، بطوریكه حتی كشورهای تولید كننده این محصولات بجای استفاده از تولیدات تراریخته به واردات مواد ارگانیك روی آورده اند.
خبرگزاری مهر؛ گروه سلامت_ ساناز باقری راد: تراریخته یا ترانس ژنیك كه با نام اختصاری GMO شناخته می شود، به پروسه انتقال یك ژن برون زاد بین موجودات زنده ناهمگون گفته می شود. بطوریكه جاندار خاصیت یا صفت جدیدی پیدا كند كه در آن گونه سابقه نداشته و آنرا به فرزندانش منتقل كند. در تعریف سازمان جهانی بهداشت نیز این عنوان به گیاهان، جانوران یا ریزسازواره هایی گفته می شود كه تركیب ژنتیكی آنها به طریقی تغییر یافته كه در طبیعت از طریق جفت گیری یا نوتركیبی رخ نمی دهد. بطور كلی سوژه محصولات تراریخته بحث حساسی است كه موافقان و مخالفان زیادی دارد و هر دو گروه برای اثبات ادعایشان به اسناد علمی در این زمینه اشاره می كنند. بطور مثال موافقان این محصولات همگی بر این مسئله كه استفاده از محصولات تراریخته ضرری برای انسان ندارد اتفاق نظر دارند، این در شرایطی است كه مخالفان استفاده از این محصولات اعتقاد دارند كه طی ۲۰ سال قبل دانش بشری برای ارزیابی مخاطرات درباره این محصولات كافی نبوده است. به همین دلیل در نشستی در خبرگزاری مهر با حضور علیرضا عباسی عضو هیات علمی دانشگاه تهران و آزاد عمرانی عضو هیات رئیسه انجمن ارگانیك ایران، درباره محصولات تراریخته، لزوم تولید، مصرف و یا عدم مصرف آن بطور كامل به بحث و گفتگو پرداختیم. مشروح این گفتگو را در ادامه می خوانید.نحوه ارزیابی محصولات تراریختهدر ابتدای این نشست، عمرانی عضو هیات رئیسه انجمن ارگانیك ایران درباب جنبه بین المللی بحث تراریخته اظهار داشت: با وجود اینكه دو دهه از تجاری شدن این محصولات می گذرد و تولید حدود ۲۰ هزار گیاه تراریخته در مقالات علمی ثبت شده است، از این میان تنها ۴۰۰ محصول تراریخته توانستند ارزیابی های سلامت و مخاطرات زیست محیطی و سایر ارزیابی ها شامل آزمایشات گلخانه ای، مزرعه ای و بررسی های پزشكی را سپری كنند و وارد بازار مصرف شوند. محصولات تراریخته موجود در بازار جهانی فقط به چهار محصول خوراكی ذرت، كلزا، سویا و پنبه غیر خوراكی محدود می شود. بطور كلی درصد بسیار زیادی از محصولات تراریخته مصارف غیر انسانی مانند خوراك دام داشته و طبق گزارشی كه پایگاه اطلاع رسانی محصولات بیوتكنولوژی یا آیسا (ISAAA) ارائه می كند، درصد زیادی از محصولات تراریخته برای سوخت های زیستی بیودیزل و بیواتانول مصرف می شود. در نتیجه مقادیر بسیار ناچیزی و عموماً به صورت محصولات پروسه شده مانند روغن خوراكی وارد سفره مردم برخی كشورها می شود. عمرانی با اشاره به اینكه متاسفانه در ایران ذرت و سویای تراریخته در سفره مردم جای دارد و كنجاله سویای تراریخته بعنوان جایگزین گوشت استفاده می شود، اشاره كرد: چنین روش مصرف محصولات تراریخته در كشورهای مترقی نادر است!! درباره دو محصول پنبه و برنج كه ادعا تولید داخلی آن می شود باید گفت، هیچكدام از اینها در مراكز پژوهشی داخل كشور تولید نشده اند و خلاصه بیست سال تبلیغ یك فناوری این است كه در برنج تراریخته ای كه ادعای تولید آنرا داریم، در مؤسسه بین المللی تحقیقات برنج در فیلیپین (IRRI) تولید شده است و ماهیت بذر پنبه تراریخته مورد ادعا هم، كاملاً وارداتی بوده كه تجربه كشت تجاری آن در كشورهای دیگر به لحاظ عملكردی و كاهش مصرف سموم نامطلوب بوده است. اما متأسفانه ظاهراً قرار بر این است كه این تجربه ناموفق مجدداً در ایران مورد آزمون و خطا قرار گیرد. متأسفانه در جایگاه واردات و مصرف محصولات تراریخته وضعیت بدی داریم، بطوریكه سالانه پنج و نیم میلیون دلار محصولات تراریخته وارد می شود و ۹۵ درصد روغن خوراكی تراریخته است و وارد سفره مردم می شود. ما در زمینه تولید محصولات تراریخته، تبلیغ می نماییم اما نه تولید واقعی مبتنی بر دانش فنی درونزا داریم و آزمایشات و ارزیابی های سلامتی و زیست محیطی مغفول مانده است. صرفاً محصولات وارداتی دانش فنی و مالكیت فكری آن، متعلق به ما نیست را بعنوان تولید ملی عرضه و تبلیغ می نماییم. ظاهراً قرار نیست كسی از عواقب این ماجراجویی كه ریشه در منافع عده ای قلیل دارد حسابرسی كند. وی با اشاره به اینكه چرخه نظارت، كنترل و پایش محصولات تراریخته در ایران، صرفاً در حد تشخیص است. اظهار داشت: نكته قابل توجه در بررسی محصولات تراریخته، ارزیابی مخاطرات است. بدین سبب زمانی كه هر محصول غذایی و در رابطه با صنایع غذایی وارد می شود؛ باید طبق قانون علاوه بر تشخیص، آزمایشات مخاطرات سلامت، حساسیت سنجی و سم شناسی بر روی آن صورت گیرد و نتایج آزمایشات انجام شده در مراكز معتبر با آنالیز محصول وارداتی مطابقت داده شود، كه متأسفانه در این زمینه صرفاً به اظهارات و مدارك واردكنندگان اكتفا می شود. عضو هیات رئیسه انجمن ارگانیك ایران در ادامه با اشاره به اینكه تخلفاتی در شركت های وارد كننده ذرت انجام شده است گفت: متأسفانه خیلی از شركت های وارد كننده ذرت به صورتی مكانیزم ارزیابی وزارت بهداشت را دور زده اند و ذرت دامی را وارد چرخه صنایع غذایی كرده اند. گزارش شده است كه این ذرت ها از شركت های تولید اسنك سر درآورده و آن چیزی كه بعنوان خوراك دام وارد شده بود وارد چرخه غذایی كودكان ما شده است. این نشانه عملكرد اشتباه برخی دانشمندنما، صرفاً جهت تبلیغ محصولات تراریخته بعنوان یك فناوری است. چنانچه وقتی یك فناوری معرفی می شود باید مخاطرات، احتیاطات و روش های سنجش، پایش و مدیریت ریسك آن پیش از واردات، تولید یا مصرف آن اطلاع رسانی شده وزیر ساخت های لازم ایجاد گردد. متاسفانه در این زمینه به هیچ وجه در كشور ساختارسازی مناسبی انجام نشده است.اصلاح شده ژنتیكی همان تراریخته استعمرانی با تاكید بر اینكه ایران در سال ۱۳۸۲ پروتكل ایمنی زیستی را امضا نموده است، اشاره كرد: برچسب گذاری و اطلاع رسانی یكی از شاخه های مهم ایمنی زیستی است كه از سال ۹۴ با ایجاد مطالبه عمومی، مقاومت شدیدی در مقابل برچسب گذاری تراریخته ها به وجود آمد. این در شرایطی است كه مدام ادعای عملكرد بهتر و سلامت بیشتر مواد غذایی تراریخته می شنویم، اما باز هم مقاومت در مقابل برچسب گذاری وجود داشته كه با ورود سازمان بررسی، تغییر وزیر بهداشت، ایجاد مطالبه عمومی و عملكرد رسانه ها این مهم در حال انجام می باشد. در این میان اما دیده شده كه محصولی تغییر ژنتیكی یافته و تراریخته است اما بر روی محصول از واژه ای مثل «اصلاح شده ژنتیكی» استفاده می شود كه تحریف شده و به لحاظ مفهومی بسیار متفاوت می باشد. به این علت كه در مهندسی ژنتیكی ساختار ژنتیكی محصول عوض می شود و با اصلاح ژنتیكی كه بوسیله تلاقی ارقام كشاورزی توسط بهنژادگران انجام می شود، كاملاً متفاوت می باشد.
وی با اشاره به اینكه بطور كلی مضرات و مخاطرات كشت محصولات تراریخته از فواید آن بسیار بیشتر است، اشاره كرد: برای مثال اروپا حدود ۳۳ میلیون تن سویا تراریخته وارد میكند كه از آن به صورت غیر مستقیم برای خوراك دام یا مثلاً برای سوخت زیستی استفاده می نماید و مصرف خوراكی و مستقیم آنرا تقریباً به صفر كاهش داده است. در كشورهای آلمان، سوئیس و فرانسه كمپانی هایی هستند كه بزرگترین صادر كننده بذرهای تراریخته هستند و منافع بسیاری را از محل فروش این بذرها تحصیل می كنند. بدین سبب مخاطرات و حقایق استفاده از محصولات تراریخته را در جهت حفظ منافع خود بازگو نمی كنند، اما واردات و مصرف تراریخته ها را در كشورهای خود به حداقل رسانده اند. برنج تراریخته در سال ۱۳۸۳ در سطح وسیعی كشت شد و طبق گزارشی در مجمع تشخیص مصلحت نظام، ادعا شده است كه صدها كشاورز در سال ۱۳۸۴ مبادرت به كشت آن كردند و این بدان مدلول است كه بذر این محصول در سطح وسیعی حدود ۴۰۰۰ هزار كشت شده و در مزارع اطراف، توسط باد، حشرات و پرندگان انتشار پیدا كرده است و از آنجائیكه در ایران كشاورزان قسمتی از محصول برنج را برای استحصال بذر، برای سال های بعد مورد استفاده قرار می دهند، احتمال آلودگی مزارع ما به برنج تراریخته بسیار زیاد است. حال نمی توان ادعا كرد كه برنج تراریخته در مزارع ایران نیست، بلكه باید بررسی های مولكولی وسیعی انجام گیرد كه متوجه حضور یا عدم حضور ژن سم بی تی (Cry ۱Ab) در محیط زیست شویم.اصلاح الگوی مصرف و كاهش استفاده از محصولات تراریختهعضو هیات رئیسه انجمن ارگانیك ایران با اشاره به اینكه ۷۰ درصد ذرت و كلزایی كه در دنیا تولید می شود غیر تراریخته است، عنوان كرد: محصولات تراریخته با سلامت جامعه ارتباط دارد، بدین سبب وارد كنندگان باید با عنایت به دراختیار داشتن ارز دولتی، محصولات طبیعی غیرتراریخته با ارزش غذایی بالاتری را وارد كنند. اما بعضاً مشاهده می شود كه برخی تولید كنندگان روغن های نباتی حتی مدلول واقعی تراریخته را نمی دانند و بنگاه های اقتصادی فقط به دنبال این هستند كه بهای تمام شده خودرا ارزان تر كنند. بطور مثال ذرت را می توانیم از كشورهایی مثل اوكراین و اتحادیه اروپا وارد نماییم و به دنبال جایگزین های مناسب ذرت امریكایی و برزیلی باشیم. اروپا برای كاهش وابستگی خود به سویا دنبال جایگزین های دیگر و اصلاح الگوی مصرف خود است. این در شرایطی است كه در ایران سویایی كه در بازار وجود دارد با درصد بالایی تراریخته است، ولی آمریكا بعنوان كشوری كه منبع تولید سویای تراریخته است به سبب مشخص بودن مخاطرات و مصرف این محصولات، خود به دنبال واردات سویای ارگانیك از هندوستان است. عمرانی در ارتباط با اصلاح الگوی مصرف و تأثیر آن در تقاضای محصولات تراریخته نیز بیان كرد: متاسفانه حالا در ایران سبك غذایی مبتنی بر محصولات گیاهی و كاهش مصرف گوشت در سطح همه اقشار جامعه آرمانی و نا ممكن تلقی می شود. مقام معظم رهبری هم به این مسئله و سبك زندگی غلط در كشور اشارات فراوانی داشته اند. این در شرایطی است كه در اروپا این نوع سبك زندگی به واسطه كاهش وابستگی به منابع و نهاده های دامی از یكسو و افزایش سلامت به واسطه كاهش تغذیه مبتنی بر گوشت و منابع حیوانی از طرف دیگر، به شدت در حال ترویج است. بطور مثال كشور آلمان به دنبال اصلاح الگوی مصرف خود است و مصرف محصولاتی مثل شیر، گوشت و تخم مرغ را تا دوبرابر كاهش داده و برای آن جایگزین به وجود آورده است. بطور كلی محصولات تراریخته ۲۰ سال است كه مورد بحث و انتقاد هستند و انتظار بر این است ذینفعان تجاری واردات این محصولات در اتاق بازرگانی یا اتاق اصناف پاسخگو باشند، نه اینكه عده قلیلی سیاستمدار در جایگاه تبلیغ بی چون و چرای این محصولات قرار گیرد … متأسفانه اگر مكانیزم بهره برداری از این فنآوری را درست تعریف می كردیم و از پژوهش های بخش خصوصی حمایت می كردیم، الان در جایگاه كشورهایی مثل آلمان یا فرانسه ایستاده بودیم و می توانستیم با صدور بذرهای بیوتك به سایر كشورها درآمد بالایی ایجاد نماییم، نه اینكه كشور خودرا در معرض مخاطرات واردات، تولید و مصرف این محصولات قرار دهیم. وی ادامه داد: نكته بعدی كه بسیار مهم می باشد مشكلات كشاورزی كشور در شرایط تحریم است. در چنین شرایطی باید اتكای مان به تولید داخلی باشد و از كشاورزان كه سربازان امنیت غذایی كشور هستند، حمایت بیشتری صورت گیرد. بطور مثال در تولید كلزا موفق عمل كرده ایم و در سال های اخیر یك جهش چند برابری داشته ایم و تا حدود زیادی وابستگی كمتری داریم. در تولید سویا نیز می توانیم با كیفیت ترین سویا را در دشت گرگان تولید نماییم. همین طور می توانیم با تجدید نظر در سیاست گذاری ها و كاربردی سازی زیست فناوری بجای رویكرد تولید محصولات تراریخته، تولید سموم زیستی كه جزو دستاوردهای ملی و دوست دار طبیعت است را در جهت توسعه مصرف باكتری های مفید، در امتداد كاهش مصرف سموم و افزایش عملكرد واحد سطح بهره برد.اصلاح الگوی مصرف و سبك زندگی، راه كاهش مصرف تراریختهدر ادامه این نشست نیز علیرضا عباسی عضو هیات علمی دانشگاه تهران با اشاره به اینكه تنها حدود ۴ درصد از اراضی مستعد كشت دنیا زیر كشت چهار محصول ذرت، سویا، كلزا و پنبه است اظهار داشت: برای تشخیص محصولات تراریخته می توان تشخیص مولكولی را بعنوان مبنا قرار داد. به سبب اینكه دو صفت مقاومت به علف كش و آفات از ژن های مقاومت به گلایفوسیت و ژن سم كرای (Cry) از باكتری باسیلوس تورنجینسیس گرفته شده است. تشخیص تراریخته ها برمبنای توالی این دو ژن، یا برمبنای پرو موتورهای آنها است كه به صورت مولكولی انجام می شود. هچنین ژن گزارشگری كه در این كاست ژنی مورد استفاده قرار می گیرد هم می تواند مبنا قرار گیرد كه از طریق های مولكولی می توان تراریخته بودن یا نبودن آنرا مشخص كرد. ایشان سپس با بیان این نكته كه در دانشگاه ها رشته ای به نام اصلاح نباتات داریم، اشاره كرد: مبنای رشته اصلاح نباتات مبتنی بر روشهای كلاسیك است. به این شكل كه دو گونه متفاوت كه قابل تلاقی باشند را تلاقی می دهند، چنانچه در طبیعت باد و حشرات هم با آوردن گرده می توانند این كار را انجام دهند. اما دستورزی ژنتیكی و یا GMO به این شكل است كه یك سری ژن از دو گونه به نحوی منتقل می شوند كه این كار در طبیعت قابل انجام نیست. بطور مثال شما هیچ گاه نمی بینید كه یك ژن از یك باكتری در داخل ژنوم یك گیاه قرار گیرد. متاسفانه عده ای به جهت اینكه پروسه را طبیعی جلوه دهند، مهندسی ژنتیك یا تولید محصولات تراریخته را مثل پیوند زدن و یا قلمه زدن معرفی می كنند. بطور كلی ما محصولات اصلاح شده ژنتیكی داریم كه به صورت طبیعی است اما تغییر یافته ژنتیكی فقط بوسیله مهندسی ژنتیك انجام می شود.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران اظهار داشت: در بررسی ها، محصولات تراریخته طبقه بندی مختلفی دارند و بستگی به نوع مصرف مستقیم و غیر مستقیم آنها دارد. بطور مثال چهار محصول تراریخته نام برده شده، اگر بعنوان روغن و یا سوخت های زیستی استفاده شوند، مقدار ماده ژنتیكی تغییر یافته در آنها ناچیز است اما در ارتباط با برنج كه مصرف انسانی دارد باید گفت حتی كشورهایی كه بطور انبوه كه برنج كشت می كنند هم به سمت رهاسازی و تولید تجاری برنج تراریخته نمی روند. بدین سبب باید سطوح را تعریف نماییم. همین طور كشت و واردات این محصولات اگر جهت استفاده های دامی باشد باید كاملاً مجزا باشد و در استفاده از كشت های محیط زیست هم باید تغییرات فلور خاك و تأثیر اراضی كنار بررسی شوند. عباسی در پاسخ به این سوال كه آیا احتمال آلودگی در اراضی اطراف وجود دارد یا خیر، بیان كرد: امكان دارد بذری در آن منطقه افتاده باشد كه مثل علف هرز تمامی مزرعه را در برگرفته باشد در این زمینه اطلاع رسانی نقش مؤثری دارد و كشاورزان نسبت به محصولات تراریخته باید آگاهی كافی داشته باشند. در غیر این صورت آزمایش و تست ۵۰۰ هزار هكتار زیر كشت كار سهل و آسانی نیست. با اصلاح الگوی مصرف و سبك زندگی می توانیم مصرف محصولات تراریخته را به حداقل رسانده بطور مثال ۱۵ درصد روغنی كه نیاز داریم را تولید نماییم و برای باقی آن جایگزینی مناسب داشته باشیم. وی در پاسخ به این سوال كه ما چه نیازی به تراریخته داریم گفت: در این زمینه ما با دو ادعا مواجهه هستیم نخستین ادعا اینكه با ورود چهار محصول تراریخته یاد شده سم كمتری مصرف می شود بدین سبب آلودگی محیط زیست نداریم و دومین ادعا اینكه با انجام این كار عملكرد بهتری خواهیم داشت اما باید دید تا چه اندازه این ادعاها محقق شده اند و تا چه اندازه توانسته ایم عملكرد و امنیت غذایی بهتری داشته باشیم. بطور مثال محصولی مثل سویا را دو سال پیش ۴۰ هزار هكتار داشتیم كه سال بعد به ۳۰ هزار رسید در چنین زمانی كه كشاورز با بهبود عملكردش مواجهه نمی گردد برایش فرقی نمی كند كه چه محصولی باشد بدین سبب در پاسخ به این سوال كه چرا از محصولات تراریخته استفاده می نماییم باید گفت، عملكرد ضعیف در كشت محصولات دلیل انجام این كار است.حمایت از كشاورزان و كاهش كشت محصولات تراریختهعباسی با اشاره به اینكه در بخش كشاورزی نخبگان زیادی داریم و با استفاده از آنها می توانیم كشت محصولات تراریخته را كاهش دهیم، اظهار داشت: هم اكنون كشاورزانی داریم كه ۱۶ تن در هكتار گندم و ۱۶۰ تن سیب برداشت می كنند كه هیچكدام تراریخته نیست. بدین سبب اگر به سراغ بخش كشاورزی و پشتیبانی از آن برویم می توانیم كشت محصولات تراریخته را كاهش دهیم. متأسفانه گاه گفته می شود كه عملكرد محصولی مثل گندم بالا رفته است كه این افزایش عملكرد مربوط به محصولات تراریخته است این در شرایطی است كه به محصول مورد نظر ژن منتقل شده و با والد مادری خود مقایسه نشده است. بطور مثال در كشور هند آمارهایی راجع به محصولات تراریخته به این شكل داده می شود كه در سال ۲۰۰۰ عملكرد پنبه ۳۰۰ كیلوگرم در هر هكتار بوده است و امروز كه ۹۸ درصد پنبه موجود تراریخته است ۵۵۰ كیلوگرم در هكتار بوده است. بدین سبب ۸۰ درصد بهبود عملكرد وجود داشته است این در شرایطی است كه از سالی كه محصولات تراریخته وارد شده اند عملكرد ۵۵۰ كیلوگرم بوده و اصلاح نباتات به درستی انجام شده است بدین سبب باید محصولی كه به آن ژن منتقل شده است با والد خودش كشت داده شود و تفاوت ها مشخص شود. عضو هیات علمی دانشگاه تهران با اشاره به اینكه مصرف محصولات تراریخته در سنین حساس همچون مادران حامله و كودكان نوزاد ممنوع می باشد، اظهار داشت: باید اهداف تغذیه ای توسط نظام سالم كه در رأس انجام این كار است را برای داشتن جامعه و انسان سالم تر جدی گرفت. همین طور مسائل اقتصادی در ورود محصولات تراریخته به سفره های مردم بسیار تأثیر دارد و تا زمانی كه نظام عرضه و تقاضا را مدیریت نكنیم در واقع بر همین مدار خواهیم چرخید. متأسفانه دیده می شود كه بعضاً با دادن این آمارهای غلط و بررسی های نامناسب، مسئولان گرفتار اشتباهات محاسباتی می شوند همچنان كه رهبر معظم انقلاب هم به این نكته كه دشمن می كوشد كه در مسئولان ما اشتباه محاسباتی به وجود آید اشاره كردند.اهمیت آگاهی عمومی در مصرف محصولات تراریختهوی با اشاره به اینكه آگاهی مصرف كننده در استفاده از محصولات تراریخته بسیار مهم می باشد، اظهار داشت: از این جهت كه اگر مصرف كننده با محصولی مثل نخستین روغن ارگانیك مواجه شود به سبب اطلاع از مضرات، آنرا به بهای سلامت خود تهیه نخواهد كرد. در این زمان وارد كنندگان میل به وارد كردن محصولات با كیفیت تر پیدا می كنند و روش های تغذیه ای و كشاورزی مناسب سازی می شوند. دولت باید منزلت شغلی و اجتماعی كشاورزان را بهبود دهد همین طور مسئله مهمی كه وجود دارد سن كشاورزان است كه در كشور ما حدود ۵۵ سال است و علاقه مندی به انجام این كار خیلی كم است و بنا بر این تولید كشاورزی و غذای ما زیر سوال است كه می توان بوسیله آگاهی رسانی و ترویج كشاورزی در آموزش و پرورش این مهم را بهبود بخشید.
منبع: رژیم آسان
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب