سابقه دیرینه تعارض منافع در نظام سلامت و قانونی كه نیست
مدیرگروه اخلاق پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ایران ضمن تعریف و برشماری مصادیق تعارض منافع در نظام سلامت، تصریح کرد: آموزش دانشجویان پزشکی و پیراپزشکی از سالهای ابتدایی ورود به دانشگاه و تدوین کدهای اخلاقی مجزا و اختصاصی برای هر بخشی از نظام سلامت، برای پیشگیری از تعارض منافع ضروری می باشد.
دکتر مینا فروزنده در گفتگو با ایسنا، اظهار داشت: منابع علمی، تعارض منافع را موقعیت و شرایطی تعریف می کنند که منافع اولیه در مقابل یا در تعارض با منافع ثانویه قرار می گیرد و فردی که در این موقعیت قرار می گیرد مجبور به انتخاب است که منفعت اولیه را برگزیند یا به منفعت ثانویه فکر کند. تعارض منافع و بروز چنین شرایطی در هر صنف و حرفه ای رخ می دهد و حتی در زندگی شخصی هم این موقعیت به کرات برای افراد رخ می دهد.
وی ادامه داد: در نظام سلامت هم عرضه دهندگان خدمات سلامت شامل پزشک، پرستار، پیراپزشک و تمام رشته های علوم پزشکی که حرفه مندان نظام سلامت هستند در موقعیتی قرار می گیرند که منافع اولیه در مقابل منافع ثانویه قرار می گیرد. منافع اولیه در نظام سلامت، منافع گیرندگان خدمت است که امکان دارد یک بیمار باشد و یا یک آزمودنی باشد به این صورت که وارد پژوهشی می شود که می تواند منافعی را برای او به دنبال داشته باشد. منافع ثانویه در نظام سلامت همان منافع شخصی عرضه دهندگان خدمت است و اگر این منافع اولیه مقابل منافع ثانویه قرار گیرد و شرایطی پیش بیاید که پزشک مجبور به انتخاب بین این دو باشد، تعارض منافع رخ می دهد.
این متخصص اخلاق پزشکی درباره مصادیق تعارض منافع در نظام سلامت، اظهار نمود: در بخش درمان می توانیم به مبحث سهم خواری اشاره نماییم که بعنوان چالش مطرح می شود. فرض کنید بیمار به پزشک خود مراجعه نموده است و تدابیر درمانی و تشخیصی برای وی در نظر گرفته می شود که بیمار را به پزشک یا آزمایشگاه دیگری در جهت بهبودی اش بفرستیم. اگر در این نقطه پزشک به فکر منافع خود باشد بیمار را به آزمایشگاه یا پزشکی معرفی می کند که با خودش قرارداد داشته باشد و به ازای هر بیمار درصد یا هدیه و امکان خاصی به پزشک اختصاص پیدا می کند. این گونه منفعت اولیه بیمار و حق انتخاب او کمرنگ می شود و منافع ثانویه پررنگ می شود.
وی مصداق دیگر تضاد منافع را اقدامات تبلیغاتی شرکتهای دارویی معرفی نمود و افزود: بهترین شیوه تبلیغ داروها، مکمل ها و تجهیزات پزشکی از راه پزشکان و سفارش آنها توسط پزشک به بیماران است. گاهی این داروها از جانب شرکتهای دارویی مجانی در اختیار پزشک قرار گیرد و امکان دارد پزشک به طرق مختلفی مانند هدایای ویژه، سفر مجانی خارج از کشور و... ترغیب و تشویق به تجویز این داروها برای بیمار کند. اینجا منفعت ثانویه پزشک می تواند در مقابل حق طبیعی بیمار قرار گیرد. نخستین اصل در بحث حرفه ای گری که کدهای اخلاقی آن مشخص است ترجیح منافع بیمار به منافع پزشک است؛ یعنی بیمار بر مبنای شرایط جسمی، بالینی و هزینه هایی که می تواند پرداخت کند باید آگاه باشد که داروهای مختلفی برای بیماری او وجود دارد و حق انتخاب را برایش قائل شویم.
این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران، اضافه کرد: در حوزه پژوهش های سلامت هم امکان دارد بحث تضاد منافع پیش بیاید. در این حالت بیمار یا فرد سالم را بدون اطلاع خودش بعنوان یک آزمودنی در یک پژوهش وارد می نماییم و به جای آنکه به فکر منافع بیمار باشیم هزینه های طرح تحقیقاتی را هم تاحدودی از او دریافت می کنیم؛ یعنی مثلا در روند درمان بیمار برای او MRI نوشته می شود بدون آنکه احتیاج به آن باشد و تنها هدف پژوهش است.
وی ضمن اشاره به اینکه مقابله با تعارض منافع در نظام سلامت سابقه دیرینه ای دارد، تصریح کرد: تعارض منافع موضوعی است که برای اغلب افراد این حوزه به وجود می آید، مثلا یک متخصص گوارش در کنار مطب دستگاه کولونوسکوپی هم گذاشته است، چنین شرایطی برای همه افراد نظام سلامت رخ می دهد اما شدت و حدت آن متفاوت می باشد. گاهی تعارض منافع کم است و صدمه ای به بیمار و حقوقش نمی زند. در عین حال پزشک هم منافع ثانویه کسب می کند اما گاهی تعارض منافع با شدت بالایی رخ می دهد و به گیرنده خدمت صدمه وارد می نماید.
فروزنده با اشاره به اینکه چیزی بعنوان قانون مقابله با تعارض منافع در حوزه سلامت وجود ندارد، بیان نمود: کدهای اخلاقی در این حوزه وجود دارد اما اینکه قوانین رسمی بعنوان ضمانت اجرایی این کدها وجود داشته باشد نداریم؛ در عین حال نیازمند فرایندهای سازمانی هستیم و لازم است سازمان نظام پزشکی وارد این حیطه شود. مبحث با گستردگی فراوانی روبرو است. تمام خانواده رشته های پزشکی و پیراپزشکی، شرکتهای دارویی، شرکتهای تجهیزات پزشکی و... در کنار بیماران یا متقاضیان خدمات سلامت وجود دارند. وضع قوانین همت بالایی می خواهد از سوی دیگر پزشکان به سوگندنامه بقراط قسم می خورند و باید تا حد امکان این تعارضات منافع را برطرف کنند و به تعهدات خود پایبند باشند و اصول اخلاقی را زیر پا نگذارند. رعایت کدهای اخلاقی در مبحث تعارض منافع نیازمند فرهنگسازی در این امر است.
مدیرگروه اخلاق پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ایران با تکیه بر ضرورت امر آموزش برای کاهش تعارضات منافع، خاطرنشان کرد: آموزش از سطوح بسیار پایین و دانشجویان سال اول رشته های پزشکی اهمیت دارد. درس اخلاق پزشکی باید در دانشگاه ها جدی گرفته شود. از طرفی تدوین کدهای اخلاقی مجزا و اختصاصی برای هر بخشی برای پیشگیری از تعارض منافع ضروری می باشد. شفاف سازی نوع ارتباط حرفه مندان نظام سلامت با یکدیگر یا شرکتهای دارویی و... راهکار دیگری برای رفع تعارض منافع است.
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب