در گفت وگوی تفصیلی با رژیم آسان تشریح شد
ناگفته های پروژه تلاش پاستور در ساخت واکسن کرونا کاش مهربانانه تر حمایت می شدیم
رژیم آسان: مصیبت کرونا که آمد، انستیتوپاستور ایران سبقه یکصد ساله اش را به کار بست تا علاوه بر تامین و تولید تجهیزات تشخیصی این بیماری، به ساخت واکسن نیز ورود کند؛ در همین راستا هم ماه ها دوندگی برای صدور مجوز و تامین ارز، برخی نامهربانی ها و عدم حمایت ها را به جان خرید تا برای نجات کشور وقت اضافه بخرد...
به گزارش رژیم آسان به نقل از ایسنا، با شروع غائله کرونا، جهان به فکر راه چاره برای تسلط بر این ویروس مرموز و وحشی بود. در حالیکه درمان ها و داروهای مختلف بر درد و مرگ کووید19 افاقه نمی کردند و یکی بعد از دیگری رد می شدند، زمزمه واکسن پذیر بودن پاندمی قرن عنوان شد و همه جهان را به تکاپو انداخت تا واکسنی برای رهایی از شر ویروسِ مرگ، بسازد.
بر این اساس با وجود حساسیت های واکسن سازی، به علت شرایط اضطراری و بحرانی کووید19 باید واکسن ها در عرض چند ماه ساخته شده، مطالعاتشان را طی کرده و وارد بازار مصرف می شدند. هرکس باید خودش و کشورش را نجات می داد و واکسن سازی تنها راه خلاصی از شر مرگ بود، اما مانند همیشه مناسبات جهان بگونه ای پیش رفت که این دفعه هم آپارتاید و تبعیض بر نجات جان انسان ها رخنه کرد و کشورهای پیشرفته واکسن کرونا را تولید و نسبت به واکسینه کردن جمعیت شان اقدام نمودند. به طوری نخستین واکسن های کرونا نظیر آسترازنکا، فایزر، مدرنا و اسپوتنیک و پس از آن هم سینوفارم و سینوواک چین و بهارات هند به بازار آمدند.
در ایران نیز دولتی ها چند مسیر را برای تامین واکسن مورد نیاز کشور در پیش گرفتند؛ مذاکره با واکسن سازان خارجی و واردات واکسن کرونا و پیش خرید واکسن از سبد واکسیناسیون کووکس که در سازمان جهانی بهداشت شکل گرفته بود، مشارکت در تولید واکسن باسایر کشورهای واکسن ساز و البته تولید داخلی واکسن کرونا.
بر این اساس در بهار ۱۳۹۹ نخستین فکر برای ساخت واکسن کرونا در وزارت بهداشت و البته در انستیتو پاستور ایران بعنوان «مادر واکسن سازی کشور» شکل گرفت و قرار شد که انستیتو پاستور ایران که قبل از آن درگیر پیشبرد پروژه ساخت دو واکسن پنوموکوک و روتاویروس بود، علاوه بر پیشبرد واکسن سازی داخلی مقابل کرونا و ساخت واکسن آدنوویروسی، بحث تولید مشترک واکسن کرونا را نیز پیش برد. بدین سان پس از بررسی های تخصصی و کیفی، کشور کوبا برای تولید مشترک واکسن با انستیتو پاستور ایران انتخاب و واکسن پاستوکووک بعنوان نخستین واکسن سه دزی مقابل کووید19، در جهان متولد شد؛ واکسنی که بگفته رئیس انستیتو پاستور ایران می تواند ۹۶.۵ درصد از مبتلاشدن به بیماری شدید و بستری شدن، پیشگیری کند.
البته تولید این واکسن در کشور فراز و فرودهای بسیاری داشته و دارد، از تامین دیرهنگام ارز و دوندگی های شش ماهه برای تحقق تعهدات ارزی تا پروسه طولانی مدت صدور مجوزها، عدم حمایت برای ساخت واکسن آدنوویروسی پاستور و... از گلایه هایی است که واکسن سازان پاستور ایران از آن گله دارند؛ به صورتی که رئیس انستیتو پاستور ایران ضمن تشکر از همه کمک ها و حمایت هایی که در پروسه ساخت واکسن در پاستور انجام شده، می گوید که آرزو می کردم که مقدار بیشتری مهربانانه تر مورد حمایت قرار می گرفتیم.
البته وی که طی دو سال قبل بیشترین لطمه جسمانی را به علت اضطراب ها و دوندگی های ناشی از تولید واکسن کرونا متحمل شده، اعتقاد دارد که در بحران کرونا در درست ترین جای ممکن حضور داشت و به صراحت می گوید که اگر باردیگر چنین بحرانی تکرار شود، همین مسیر را خواهد رفت.
در همین زمینه بخوانید:
یک قرن، دو پاندمی و کار بزرگِ «مادر واکسن سازی ایران» + عکس
بخش دوم گفت و گوی تفصیلی ایسنا با دکتر علیرضا بیگلری-رییس انستیتو پاستور ایران با موضوع تاریخ شفاهی مدیریت کرونا و ساخت واکسن این بیماری در کشور را در پی بخوانید:
واکسن سازی مقابل کرونا و پروژه خرید واکسن خارجی
دکتر علیرضا بیگلری درباره چرایی انتخاب کوبا از طرف انستیتو پاستور برای تولید مشترک واکسن کرونا به ایسنا می گوید: ما خودمان در پاستور تا خرداد ۱۳۹۹ واقعا درگیر تشخیص بودیم. برای اینکه مساله اصلی تشخیص بود. در دنیا هم نخستین واکسن هایی که در دسترس قرار گرفتند واکسن های آسترازنکا، فایزر و اسپوتنیک بود. در ماه های بعد هم واکسن سینوفارم، سینوواک چین و واکسن بهارات هند از راه رسید. حدودا می توان اظهار داشت که پروژه کوشش برای خرید واکسن با تک تک این کشورها انجام شد.
چراغ سبز روس ها به ایران برای تامین واکسن اسپوتنیک امیدواری از دریافت واکسن از کووکس
بیگلری می گوید: در عین حال ایران چندین راه را برای تامین واکسن در پیش گرفت؛ یکی این که با تک تک کشورها برای دریافت واکسن وارد مذاکره شد. صادقانه بگویم که تنها کشوری که چراغ سبز زودهنگامی به ایران داد، کشور روسیه بود که داشت اسپوتنیک را تولید می کرد و در فازهای ابتدایی کارآزمایی بود. این کشور اعلام نمود که اگر تولید کنم، حتما ایران را در اولویت می گذاریم و نخستین واکسنی هم که وارد کشور شد، اسپوتنیک روسی بود. کشورهای دیگر عملا اعلام نمودند که اولویت خودمان هستیم. حتی بین کشورهای اروپایی هم برای تامین واکسن دعوا بود. بدین سبب ایران با همه کارخانجات واکسن اهتمام کرد که وارد صحبت شود. راه دوم تامین واکسن کووکس بود؛ یعنی سبد سازمان جهانی بهداشت که پیش می رفت و یک امیدواری بود که شاید بهداشت جهانی بتواند واکسن دهد. برای اینکه ایران نگران بود که مانند مواد اولیه و تشخیصی، تحریم شود و واکسن به کشور ندهند که تا حد زیادی هم اینطور بود.
واکسن سازی بومی مقابل پاندمی قرن و پولی که نبود
وی ادامه می دهد: در بهار ۱۳۹۹ نخستین فکر برای ساخت واکسن کرونا هم در وزارت بهداشت و هم در انستیتو پاستور ایران شکل گرفت. یادم است که در فروردین ماه در اوجی که گرفتار تشخیص بودیم، جلسه ای در انستیتو پاستور گذاشته و از همکاران خواستیم طرح هایشان را عرضه کنند. حدود ۱۲ طرح را که شش موردش به واکسن مرتبط بود، به معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری معرفی کردیم و یک طرح واکسن را هم خودمان داخل پاستور شروع کردیم. برای اینکه تخصص خودم بود و می دانستم که به هیچکس نیاز نداریم؛ واکسن برمبنای آدنوویروس بود. مانند آسترازنکا، اسپوتنیک و... که آنرا پیش بردیم، اما تامین مواد برای تامین واکسن خیلی سخت بود و به سختی می توانستیم تامین نماییم و از سویی منابع پولی هم در پاستور در اختیار نبود. در عین حال هنوز خیلی ها اعتقاد داشتند که واکسن، واکسن موثری مانند سایر بیماری ها نخواهد بود که با یک واکسن همه چیز تمام شود که مشخص شد درست هم هست.
۳ تردید برای واکسن سازان داخلی
بیگلری می گوید: حدودا اواخر پاییز داشتیم واکسن آدنوویروسی خودمان را پیش می بردیم و برکت هم کارش را شروع کرده بود و زمزمه های واکسن رازی هم مطرح شده بود. واکسن آسترازنکا و اسپوتنیک گل کرده بود و جانسون اند جانسون هم داشت وارد بازار مصرف می شد. تا این که صحبت از این شد که ممکنست پروژه های داخلی در یک زمان درست به نتیجه نرسد یا ممکنست حجم تولید کافی نباشد یا ممکنست بتوانیم آزمایشگاهی تولید نماییم، اما در سطح صنعتی قادر به تولید نباشیم. از آنجاییکه پاستور تنها واکسن ساز مستقیم متصل به وزارت بهداشت بود، بر این اساس دولت و وزیر وقت بهداشت از پاستور خواست که در یک پروژه بین المللی مشارکت کنید تا اگر واکسن های داخلی به مشکل خورد، حداقل یک واکسن تولید مشترک داشته باشیم.
چرا کوبا؟
وی ادامه می دهد: ما چهار انتخاب داشتیم؛ یکی از انتخاب ها اسپوتنیک روسی بود، یکی سینوفارم چین، یکی بهارات هند و دیگری هم واکسن کوبا بود. با عنایت به این که اسپوتنیک روسی تمایل نشان می داد که کار نماییم، خودمان می توانستیم آدنوویروس را بسازیم و نیازی نبود که در اسپوتنیک مشارکت نماییم. برای اینکه تکنولوژی آدنوویروس را داریم و ساختیم. اگر با آنها شراکت می کردیم، آدنوی خودمان زیر سوال می رفت. طی این مدت هم من برای داوری واکسن اسپوتنیک به روسیه رفتم تا مدارک شان را ببینم و به ایران بیاوریم. در آنجا متوجه شدم که دز اول اسپوتنیک واکسن خوبی است، اما می دانستم که خودمان می توانیم تولید نماییم. در عین حال شواهد نشان می داد که واکسن های آدنویی ممکنست موثر باشند، اما عوارضی خواهند داشت. همانطور که الان هم مشاهده شد. انتخاب دیگر سینوفارم و بهارات هند بود که آنها ویروس غیرفعال کار می کردند. ساخت واکسن غیرفعال تاسیسات هزینه بری دارد از آنجاییکه برکت هم داشت همان کار را انجام می داد، معتقد بودم که نباید باردیگر کاری کرد.
۳ خاصیت واکسن کرونای کوبایی- ایرانی
بیگلری ادامه می دهد: بر این اساس به این نتیجه رسیدم که بهترین کار سرمایه گذاری و مشارکت بر روی واکسن های پروتئینی است. وقتی با کوبایی ها تماس گرفتیم، دیدیم که آنها هم به همین نتیجه رسیده اند. در عین حال ما واکسن پروتئینی را هم در کشور شروع کردیم، اما به این نتیجه رسیدیم که پروتئینِ تنها، ایمنی خوبی نمی دهد. همین نتیجه را کوبایی ها هم گرفته بودند. از آنجاییکه قبلا پنوموکوک را هم با کوبایی ها پیش می بردیم، به این جمع بندی رسیدیم که پلت فرم پنوموکوک بهترین پلت فرم ساخت واکسن کووید هم می تواند باشد؛ برای اینکه ایمن است و از آن پلت فرم برای تزریق به کودکان استفاده می نماییم. بدین سبب واکسن ایمن است، اما فناوری در این واکسن وجود دارد که پروتئین های کووید بر روی پروتئین توکسوئید کزاز سوار می شود و این فناوری با عنوان کنژوکاسیون در اختیار کوبایی هاست. البته ما این راه را هم داشتیم که واکسن پروتئینی را با فرانسوی ها و انستیتو پاستور فرانسه کار نماییم که مایل هم بودند، اما پروژه آنها منطقی به نظر نمی رسید و با وجود هزینه بسیار بالا، پروژه شان در همان فاز اول شکست خورد و متوقف گردید.
وی می گوید: دیدیم که کار با کوبا به خوبی پیش می رود و از آنجاییکه این واکسن پروتئین کنژوگه است، کسی نتوانسته آنرا بسازد. بدین سبب مشاهده کردیم که کار در فاز حیوانی به خوبی جواب داد. واکسن هم سه خاصیت داشت؛ یکی این که واکسن طراحی شده پروتئنی و بی خطر بود، دوما از آنجاییکه کنژوگه است، کارایی بسیار بالایی دارد، سوما از آنجاییکه شش آنتی ژن کووید روی توکسوئید کزاز قرار می گیرد، واکسن قابلیت این را دارد که می تواند با چند جهش همزمان روبرو شود که این یک نوآوری بزرگ بود. هیچ یک از واکسن های کووید دنیا این توانایی را نداشتند.
ایده دُز یادآور
بیگلری می گوید: مقداری که پیش رفتیم، این ایده عنوان شد که دو دز واکسن کافی نخواهد بود و به دزهای یادآور هم نیاز خواهد بود. در نهایت تصمیم بر این شد که دز یادآوری تولید نماییم که به همه واکسن های دیگر هم بخورد. در نتیجه پاستوکووک پلاس هم طراحی شد. بدین سبب پاستوکووک پلاس نخستین واکسن دنیاست که با هدف یادآور و بوستر طراحی شده است.
شرط ایران برای مشارکت با کوبا و شروع تولید مشترک
وی اظهار می کند: با این وجود شرط ایران و وزیر بهداشت وقت این بود که فاز اول در کوبا حتما صورت گیرد و بعد وارد مشارکت شویم. تا پیش از آن هیچ سرمایه گذاری نکرده بودیم و تنها از نظر علمی در کنارشان بودیم. پس از انجام فاز اول که نتایج را دیدیم، وارد قرارداد تولید مشترک شدیم. در عین حال قرار بر این بود که فاز دوم مطالعه هم در ایران و هم در کوبا صورت گیرد، اما کوبایی ها خیلی سریع فاز دو را شروع کردند و نتایج را که دیدیم، به این نتیجه رسیدیم که نیاز به تکرار فاز دوم در ایران نیست. تصمیم بر این شد که فاز سوم مطالعه را در ایران انجام دهیم.
پروسه طولانی سازمان غذا و دارو برای مجوز به پاستور
بیگلری با اشاره به اینکه کوبا ۴۴ هزار نفر را وارد مطالعه کرد و ما در فاز سوم ۲۴ هزار نفر را وارد مطالعه کردیم، می افزاید: در آن زمان ما روی پیک دلتا بودیم و وحشتناک درگیر بودیم. مطالعه را خیلی سخت طراحی کردیم. البته فرآیند های سازمان غذا و دارو هم بسیار طول کشید تا به ما مجوز دهد. ما بهمن ماه یا اسفند سال قبل می توانستیم مطالعه را شروع نماییم، اما آنقدر فرآیند طولانی شد که مطالعه شروع نشد. البته سازمان غذا و دارو هم تا حالا تجربه ارائه مجوز برای مطالعه بالینی فاز سوم نداشت و ما نخستین جایی بودیم که می خواستیم مطالعه فاز سوم را انجام دهیم.
آغاز فاز سوم مطالعه بالینی پاستوکووک
رییس انستیتو پاستور ایران می گوید: بر این اساس ششم اردیبهشت در اصفهان کار را شروع کردیم و عملا شهرها یکی پس از دیگری وارد شدند و در هشت شهر ساری و بابل، اصفهان، یزد، کرمان، بندرعباس، یزد، زنجان و همدان فاز سوم مطالعه بالینی را انجام دادیم. می دانستیم که روش چند مرکزی کار را دشوار می کند. یک زمانی مانند واکسن سازان دیگر مطالعه بالینی را در هتل انجام می دهید، اما یک زمانی مطالعه بالینی را بصورت چند مرکزی انجام می دهید که کار را خیلی سخت می کند. برای اینکه باید واکسن را بدهید تا هشت گروه دانشگاهی امتحان کنند و کنترل آن هم خیلی سخت است، اما از آنجاییکه می دانستیم با انجام مطالعه در چند شهر و روی گروه ها و اقوام مختلف، نتیجه بهتر مشخص می شود، این روش انتخاب گردید. واکسن بررسی و خوشبختانه نتیجه کارآزمایی فاز سوم در ۱۷ مهر ماه جمع بندی شد که نشان داد که این واکسن ۹۶.۵ درصد می تواند از بیماری شدید و بستری شدن جلوگیری نماید. مطالعه کودکان هم همزمان در کوبا انجام شده بود. بدین سان بود که واکسن از سازمان غذا و دارو مجوز دریافت کرد.
وی ادامه می دهد: از شهریور ماه به ما ابلاغ گردید که عمدتاً برای کودکان واکسن را تولید کنید. تا حالا ۱۵ میلیون دزی که تولید کردیم، از قرنطینه گذشته و ارائه کردیم، ۱۰ میلیون دزش با هدف کودکان بوده که نیاز به پلاس ندارد و پنج میلیون دزش را با هدف بزرگسالان تولید کردیم که ۳ میلیون و ۳۰۰ هزارتای آن پاستوکووک بود و ۱ میلیون و ۷۰۰ هزار تای آن پلاس بود. اما وقتی وارد مهر و آبان شدیم، بحث دز سوم و بوستر واکسن ها عنوان شد و از آنجاییکه این واکسن بوستری بود که به همه واکسن های دیگر می خورد، همه آمدند تا از بوستر ما استفاده کنند. در حالیکه ما واکسن پلاس را به اندازه تولید خودمان تولید کرده بودیم. ۶۰ میلیون نفر سینوفارم تزریق کردند، اما مطالعات ما نشان داده است که پلاس پاستور، خیلی بهتر از سینوفارم و بهارات سیستم ایمنی را بعنوان دز سوم فعال می کند و استقبال بسیار زیادی هم از واکسن شد. برای اینکه عوارض ندارد و آنتی بادی آن بسیار قابل توجه است.
واکسن دیر وارد کشور شد؟
عده ای معتقدند که ایران دیرهنگام واردات و تولید واکسن کرونا را شروع کرد، بیگلری در اینباره به ایسنا می گوید: ایران دیرهنگام وارد مذاکرات نشد، اما واقعا زمانی به ما واکسن دادند که خودشان جمعیت شان را واکسینه کرده بودند. بدین سبب کشورها اول خودشان را واکسینه می کنند و اگر هم قرار باشد واکسن به کشوری دهند، ابتدا به کشورهایی که از نظر سیاسی به آنها نزدیک تر هستند می دهند.
بیگلری می گوید: داوری واکسن اسپوتنیک را من انجام دادم و یادم است که وقتی واکسن وارد کشور شد، مقاومت زیادی در مقابلش بود. یکی از اساتید بزرگ عفونی کشور متاسفانه اعلام نمود که اسپوتنیک واکسن خوبی نیست. در حالیکه اگر به تاریخ نگاه کنید، در کادر درمان روزی هفت تا هشت کشته داشتیم، اسپوتنیک که تزریق شد، مرگ و میرمان کم شد. تفکراتِ این بد است و آن خوب است، به ضرر سلامت جامعه است و وقتی یک متخصص عفونی کشور چنین صحبتی را مطرح می کند، دست وزارت بهداشت هم باز نیست. مشکلی که اسپوتنیک داشت، این بود که تولیدش زیاد نیست و همان زمان هم به وزیر بهداشت وقت اعلام کردم که نمی توانند بیش از پنج میلیون دز تولید کنند.
یک مخالفت خارج از وزارت بهداشت
وی درباره چرایی عدم مشارکت ایران در کارآزمایی بالینی واکسن های سایر کشورها نیز به ایسنا می گوید: سوالی که امروز به آسانی جواب می دهیم، روز گذشته نمی شد به این راحتی به آن جواب داد. برای اینکه متاسفانه تفکری در بیرون از وزارت بهداشت جا افتاده بود که می گفتند ما موش آزمایشگاهی کشورهای دیگر شدیم و این تفکر خیلی پژواک و انعکاس داشت و سدی در مقابل وزارت بهداشت شده بود. در حالیکه مجموعه وزارت بهداشت این را قبول داشتند که اگر با یکی از کشورهای دیگر وارد مطالعه شویم، در فهرست دریافت واکسن ارجح تر قرار می گیریم، اما این ذهنیت وجود داشت. اگر به تاریخ نگاه کنید، می بینید که این ذهنیت جا افتاده بود. حتی ما هم مطالعه بالینی برای پاستوکووک را به سختی توانستیم جا بیندازیم. به صورتی که می گفتند کوبا تا وسط فاز سوم برود و ما وقتی دیدیم که آنها ۱۰ هزار نفر را تزریق کردند و هیچ اتفاقی نیفتاد، وارد شویم. در حالیکه نخستین نفراتی که واکسن را تزریق کردیم، خودمان بودیم و مطمئن بودیم.
جایزه علمی کوبا به انستیتوپاستور ایران
بیگلری با اشاره به اینکه مشارکت ایران و کوبا در تولید واکسن، مشارکتی دو سویه بود، می گوید: به صورتی که هم کشور کوبا از آن نفع کرد و هم کشور ما. خودشان گزارش دادند که مشارکت ایرانیان موجب شد که واکسن بهتری داشته باشیم و رییس جمهور کوبا بنابراین بالاترین جایزه علمی را به من داد. باید توجه کرد که کوبا یک کشور واکسن ساز است و به این راحتی به یک فرد خارجی جایزه مشارکت در طراحی و تولید واکسن را نمی دهد. در عین حال انصافا کوبا کشوری است که صادقانه علمش را مشارکت می کند. شاید یکی از معدود کشورهای دنیا باشیم که کوبا با ما رفت و آمد علمی دارد.
تولید چند پلت فرم واکسن کرونا دست مان را باز گذاشت
بیگلری درباره چالش ها و مشکلات تولید واکسن در کشور نیز می گوید: نکته ای که وجود دارد، این است که کمتر از ۱۰ کشور ساخت واکسن کووید را انجام دادند. خیلی از کشورها کار را شروع کردند، اما به خط اختتام نرسیدند. اغلب کشورها هم مشارکتی ساختند. بعنوان مثال فایزر و مدرنا محصول مشترک آلمان و آمریکا است، آسترازنکا محصول مشترک سوئد و انگلیس است. ایران یکی از این کشورها بود و دانش فنی خوبی در کشور وجود داشت و در این دو سال هم خوب پیشرفت کرد. با این وجود زمان باید مشخص می کرد که کدام پلت فرم برای کووید مناسب می باشد که هنوز هم ثابت نشده که کدام پلت فرم بهترین است، اما داشتن چندین پلت فرم دست را برای کشوری مانند ما باز می گذارد؛ چونکه در تامین مواد ولیه و تشخیص و... به ما رحم نمی کنند. البته نمی گویند واکسن نمی دهیم، اما وقتی اجازه نمی دهند که پول تان منتقل شود، شما نمی توانید واکسن دریافت کنید.
چالش های داخلی تولید واکسن کرونا برای پاستور دولتی ها به قول هایشان عمل کردند؟ تکنولوژی واکسن "آدنوویروسی" را داشتم و آنرا ساختم، اما...
وی می گوید: با این وجود ببینید که واکسن هایی که در دنیا تولید شد، مانند روسیه و... شرکت سازنده اعلام می کرد که رئیس جمهور روسیه دو ماه تمام زندگی اش را روی این واکسن گذاشت و هرچه که می خواستیم، همان روز برایمان تهیه می شد. در عین حال چهار کشور تا حالا توانستند واکسن آدنوویروسی بسازند، اسپوتنیک روسی، آسترازنکای انگلیسی، جانسون اند جانسون آمریکایی و کان سینو چینی. برای اینکه تکنولوژی آدنو بسیار محدود است و دست همه نیست، اما من که سال ها از عمرم را در انگلیس و آمریکا گذاشته بودم تا این تکنولوژی را یاد بگیرم و این تکنولوژی را داشتم و آنرا ساختم، اما با بی توجهی مواجه شدیم. هنوز هم پرونده این واکسن در سازمان غذا و دارو در دست بررسی می باشد و داوران می گفتند چرا اینقدر روند آن طولانی شده است. بدین سبب هر کشوری که این امکان را داشت که آدنوویروس را بسازد، درنگ نمی کرد. ما در اینجا این واکسنی ساختیم که کاملا برای خود پاستور است و نشان دادیم که هم خودش به تنهایی و هم در ترکیب با پاستوکووک چقدر واکسن موثر و باارزشی است، شاید در هر کشوری بودیم، اینطور با ما برخورد نمی کردند. ما حدودا با پولی هزار برابر کمتر از کشورهای دیگر واکسن آدنوویروسی مان را ساختیم و ۴۰۰۰ ویال هم آماده داریم، اما سرنوشت آن چه شد؟. هیچ سرانجامی نیست. این واکسن بطور کامل فازهای حیوانی را گذرانده و باید وارد فاز انسانی شود.
چرا ایران پنجمین کشوری نشد که واکسن آدنوویروسی بسازد؟
بیگلری می گوید: اگر این واکسن در کشور ایجاد می شد، یک غرور ملی برای هر ایرانی بود که کشور من پنجمین کشوری است که «آدنو» را ساخت. دانش فنی کاملا دانش فنی خودمان بود. یکی از هیات علمی های جوان پاستور وقت و انرژی اش را ماه ها گذاشت و من هم بعنوان کسی که تجربه بین المللی این کار را دارم، در کنارش ایستادم، اما در نهایت این فرد در دلش می گوید اگر در ترکیه، قطر، روسیه و... بودم، اتفاق دیگری رخ می داد.
برای یک مجوز و ارز باید ماه ها بدویم
وی ادامه می دهد: به فایزر دو بار دو میلیارد دلار پول داده شد. شاید شرکت های داخلی واکسن ساز دیگر شامل برکت و رازی و... منابع دیگری داشتند، اما واقعا پولی که ما برای واکسن در دست مان داشتیم و ارزی که برای ما در اسفند ماه سال قبل تصویب کرده بودند، ۴۰ میلیون یورو است که نصف آنرا نیمه اول سال دادند، اما نصف دومش که برایمان برای واردات تجهیزات خیلی حیاتی بود، با شش ماه تاخیر دادند. حال ۴۰ میلیون یورو را با چهار میلیارد دلار فایزر مقایسه کنید و همین طور مقایسه کنید با زمانیکه رئیس جمهور یک کشور می ایستد و می گوید این واکسن ساخته شود، در حالیکه ما برای دریافت یک مجوز و ارز باید ماه ها بدویم. البته باز هم تشکر می کنم. به هر حال کشور امکاناتش همین بود و همین را در اختیار ما گذاشت، اما فکر می کنم که اگر زودتر آدنوی خومان را می ساختیم خیلی برد می کردیم. در این کارها زمان بسیار مهمست.
چه می شد اگر واکسن کرونا را با کوبایی ها نمی ساختیم؟
بیگلری می افزاید: درباره مشارکت با کوبا هم اگر ما با کوبا واکسن نمی ساختیم، باید پروتئینی خالی می ساختیم. برای اینکه فناوری کنژوگه را نداشتیم. ارزش این واکسن به علت تکنولوژی آنست که در اختیار کوبایی هاست و ما در این همکاری تکنولوژی کنژوکاسیون را هم گرفتیم.
شش ماه دوندگی برای دریافت نصف پول "پاستور" تعهدات ارزیِ واکسنی را که قبولش دارید، بدهید
وی تاکید می کند: نکته بسیار مهم این است که درست است که فناوری ها در کشور شکل گرفت، اما برای ورود تجهیزات مان نیاز به پول داریم. از آن ۴۰ میلیون یورویی که قول داده بودند می دهند، ۲۰ میلیون یورویش با شش ماه دوندگی داده شد. حال فرض کنید که مقرر است از یک کشور خارجی مواد اولیه یا تجهیزات بگیرید، شش ماه تعهداتان را عقب می اندازید و بین بانک مرکزی و... دوندگی می نماییم. پنج تا شش ماه طول کشید که این پول را پرداختند. در حالیکه اسمش این است که واکسن اولویت است و ضرورت است. این درحالی است که وقتی من هشت میلیون واکسن را تحویل می دهم با خرید واکسن از جانب خارجی خیلی متفاوت است. برای اینکه طرف خارجی ابتدا پولش را دریافت می کند و بعد واکسن تحویل می دهد، اما ما وقتی واکسن را تحویل می دهیم، گرفتن ریالش هم به سختی صورت می گیرد. حال ریال را نمی خواهیم اما تعهدات ارزی همین واکسنی که خودتان قبول دارید و خودتان و خانواده هایتان از همین واکسن تزریق می کنند را بپردازید.
بیگلری می گوید: واقعا سرگردانی و این که یک پرونده ارزی و چیزی که شورای امنیت ملی تصویب کرده، شش ماه طول بکشد که ۲۰ میلیون یورویش را بتوانید بگیرید، درست نیست و فکر نمی کنم هیچ کجای دنیا بتوانند اینطور واکسن بسازند. نمونه اسپوتنیک و فایزر را مثال زدم تا ببینید که حمایت باید در چه حدی باشد. در عین حال استقبال مردم را از پاستوکووک می بینید، وقتی ما تجهیزات مان را وارد نماییم، حجم تولید بالا می رود. در عین حال در واکسن سازی ۲۰ میلیون یورو هیچ چیز نیست. یکی از مدیران آسترازنکا یک فرد ایرانی است که باور نمیکند ما با چه پولی داریم واکسن می سازیم.
وی ادامه می دهد: در مجموع ۲۰ میلیون یوروی دوم را پس از شش ماه دوندگی دادند و مسلما ورود تجهیزات هم با تاخیر خواهد بود. شرکتی که این قطعات را ساخت، با واسطه یک شرکت دیگر به ما اعتماد کرد و تضمین نخواست، اما وقتی در دادن پول بدقولی می کنید، در دفعات بعد ابتدا می گویند پول را بدهید تا بعد به شما تجهیزات و مواد اولیه بدهیم. وقتی اعتماد شکسته می شود، کار کردن مشکل تر می شود.
بیگلری در ادامه صحبت هایش تاکید می کند: به هر حال زیرساختی که در پاستور ایجاد شده، زیرساخت منحصر به کووید نیست. همین فناوری و تجهیزات در ساخت ده ها واکسن دیگر به کار می رود. برای اینکه یک پیش بینی ما این است که کووید تمام شود و در این صورت یک ساختار و امکاناتی داریم که می توانیم برای خیلی از واکسن های دیگر اقدام نماییم. یکی از علل دیگر انتخاب کوبا برای کار مشترک این بود که آنها در سطح صنعتی خیلی جلوترند.
پاستور پول ندارد، تکیه گاه مان اعتماد مردم است
وی با اشاره به اینکه پاستور پولی ندارد که بخواهد خرج کند و تکیه گاه مان اعتماد مردم است، می گوید: ما باید واکسنی دست مردم می دادیم که خدشه ای به اعتماد یکصد ساله مردم به واکسن های انستیتو پاستور وارد نمی کرد. نمی توانستیم واکسنی به مردم بدهیم که بر روی تکنولوژی، ایمن بودن، کنترل کیفی آن و کارایی اش علامت سوال باشد.
کشورهای خارجی خواهان پاستوکووک
رییس انستیتو پاستور ایران درباره درخواست های پاستور برای آینده در زمینه واکسن سازی باتوجه به این که یکی از پیش بینی ها این است که کرونا فعلا تمام نشود و همچنان به واکسن نیاز داشته باشیم، می گوید: باتوجه به این که ما سخت ترین راه را رفتیم، اما تا امروز هرچقدر که پیش می رویم، بیشتر اثبات می شود که درست ترین راه را رفتیم؛ چه از نظر انتخاب واکسن، چه از نظر انجام کارآزمایی و چه انتشار مقالات. در عین اینکه مقاله آخرمان در یک جای بسیار معتبر و در بالاترین حد ممکنست مورد پذیرش قرار گرفته و یک هفته دیگر آنلاین می شود. با این وجود هنوز این مقاله چاپ نشده اما از کشورهای دیگر خواهان این واکسن هستند و برای صادرات مذاکرده کرده اند. حداقل دو کشور درگیر مذاکره با ما برای صادرات پاستوکووک هستند، اما ابتدا باید نیاز داخلی را تامین نماییم.
چرا تولید پاستوکووک کم است؟
وی می گوید: هم اکنون ظرفیت تولیدمان ماهیانه پنج میلیون دز است، اما اگر نیاز به واکسن داشته باشیم، طبق قراردادمان با کوبا هر میزان تولیدی که اضافه داشته باشد، باید به ما بدهد و ما هم هر زمان آنها نیاز داشته باشند، باید مازاد تولیدمان را به کوبا بدهیم. باید توجه کرد که منبع اصلی تولید این واکسن دست هر دو کشور ایران و کوباست. تمام مراحل فنی، کنژوکاسیون و... دست هر دو کشور است. حال ما در حجم کوچک می توانیم تولید نماییم، اما دستگاه بایوراکتوری که باید وارد شود و حجم تولیدمان را بالا ببرد، آنرا حالا نداریم و بمحض این که دستگاه وارد شده و نصب شود، تولید افزایش می یابد. بدین سبب تولید وجود دارد، اما کم است. تولید در حد صنعتی نیست و نهایتاً یک میلیون دز در ماه بشود. بدین سبب ماده اولیه سلول را به علت این که دستگاهش را نداریم، از کوبا می گیریم که ۱۰ درصد کار است و ۹۰ درصد کار را شامل کنژوکاسیون و کنترل کیفی و... را در کشور انجام می دهیم تا زمانیکه آن دستگاه وارد شود. البته پول دستگاه حالا رفته و تا دستگاه برسد و نصب شود، ابتدای فروردین می شود و حجم تولیدمان افزایش می یابد. حتی اگر روی کمک کوبا حساب نماییم، شاید حجم تولید تا سه یا چهار برابر هم افزایش یابد. برای اینکه کوبا واکسیناسیونش را تمام کرده و کمترین مرگ و میر را در دنیا داشته اند.
وی با اشاره به اینکه البته دستور تولید را وزارت بهداشت می دهد، می گوید: برای اینکه نمی توان اضافه تولید کرد. وزارت بهداشت باید حداقل چهار ماه زودتر به ما اعلام نماید تا تولید را انجام دهیم. برای اینکه مراحل مختلف تولید طولانی است. در عین حال الان داریم خود پاستوکووک را برای دز سوم برای افرادی که سینوفارم، برکت و بهارات تزریق کرده اند بررسی می نماییم. عده ای دو دز سینوفارم تزریق کرده بودند و برای دز سوم می خواستند پاستوکووک تزریق کنند. چند مورد را بررسی کردیم و دیدیم که اتفاقا نتیجه بهتر است. حالا داریم مطالعه بالینی انجام می دهیم که خود پاستوکووک بعنوان دز سوم برای سینوفارمی ها، برکت و بهارات بهتر است.
بررسی پاستوکووک جهت استفاده بعنوان دز بوستر
بیگلری با اشاره به اینکه البته فعلا پاستوکووک پلاس برای دز سوم تزریق می شود، می گوید: البته فعلا از وزارت بهداشت خواستیم که پاستوکووک پلاس را برای دز سوم سایر واکسن های تزریق شده در کشور، تزریق نکنند، برای اینکه دز سوم افرادی که دو دز قبل را پاستوکووک تزریق کرده اند، می مانند و گرفتار کمبود می شویم. حال داریم خود پاستوکووک را به سمتی می بریم که بعنوان دز بوستر از آن استفاده نماییم.
وضعیت دریافت تاییدیه سازمان جهانی بهداشت برای پاستوکووک چرا چند واکسن محدود، مقبولیت جهانی دارند؟
وی درباره دریافت تاییدیه سازمان جهانی بهداشت برای پاستوکووک، می گوید: اولا ما حتما باید مجوز سازمان بهداشت جهانی را دریافت نماییم. مقاله ای که چاپ می شود قدم بزرگی برای دریافت مجوز سازمان جهانی بهداشت است. کوبا در این حوزه اقدام نموده است. برای اینکه وقتی درخواست می کنید باید خط تولیدتان آماده باشد چونکه برای بازدید می آیند. ما مدارک و مستندات مان کاملا آماده است و پس از فروردین که خط تولید کامل شود می توانیم درخواست دهیم. مسلما احتمال دریافت این تاییدیه بسیار زیاد است. برای اینکه اصول GNP را داریم.
آپارتاید واکسن
بیگلری درباره مقبولیت جهانی چند واکسن محدود نیز به ایسنا می گوید: اساسا کشورها از این مورد کوتاه می آیند. این یک آپارتاید واکسن و تبعیض است. بعنوان مثال اسپوتنیک را قبول نمی کنند، اما چه کسی می گوید که اسپوتنیک از آسترازنکا ضعیف تر است. درواقع یک نوع جنگ سیاسی هم هست. ما با این کارها کاری نداریم و با عنایت به این که کارمان را درست انجام داده ایم، مجوز بین المللی را خواهیم گرفت.
سیاست تزریق دز چهارم پاستور
وی درباره سیاست تزریق دز چهارم نیز می گوید: کسانیکه پاستوکووک تزریق کرده اند و شش ماه از دز سوم شان گذشته، می توانند دز چهارم را تزریق کنند که وزارت بهداشت هم این مورد را ابلاغ کرده است.
قابلیت انطباق پاستوکووک با سویه های جدید کرونا
بیگلری درباره قابلیت انطباق پاستوکووک با سویه های جدید کرونا، اظهار می کند: برمبنای اطلاعاتی که کوبا چند وقت قبل ارائه کردند، افرادی که سه دز واکسن پاستوکووک تزریق کرده اند، ۹۰ درصد و کسانیکه چهار دز از این واکسن را تزریق کرده اند، ۱۰۰ درصد اُمیکرون را پوشش می دهند. البته این پوشش برای بیماری شدید و مرگ است و هیچ یک از واکسن سازان نمی توانند بگویند که واکسن شان از مبتلاشدن جلوگیری می کند. در عین حال اگر جهش های ویروس ادامه یابد، از آنجاییکه ما تنها واکسن سازی هستیم که می توانیم چندین جهش را روی واکسن مان اضافه نماییم، کارمان یک قدم آسان تر از دیگران است.
وی در بخش دیگری از صحبت هایش درباره سرانجام پروژه انستیتوپاستور برای ساخت واکسن های پنوموکوک و روتاویروس نیز به ایسنا می گوید: زیرساختی که برای کووید به وجود آمد، برای ده ها منظور دیگر هم می تواند به کار رود. در عین حال درباره پنوموکوک باید توجه کرد که قسمتی از فناوری آن با واکسن کرونای ما مشترک است و همین موجب شد که کار پنوموکوک مقداری سرعت بگیرد. برای اینکه کنژوکاسیون در آن هم وجود دارد. با این وجود پنوموکوک واکسن بسیار پیچیده ای است و مانند این است که ۱۰ واکسن می سازید. برای اینکه ۱۰ ظرفیتی است و حتی اگر کووید هم نمی آمد، چهار سال تولید پنوموکوک طول می کشید. با این وجود ساخت واکسن روتاویروس آسان تر است که درباره آن با هند پیش رفتیم، قراردادش بسته شده و داریم آماده می نماییم که بتوانیم در کمتر از یکسال دیگر واکسن روتاویروس را در بازار ایران و از طرف انستیتو پاستور ایران داشته باشیم.
بیگلری درباره تاثیر سیاست بر واکسن سازی، می گوید: در تمام دنیا سیاست بر روی واکسن های کووید سایه انداخت. ترامپ می خواست واکسن را زودتر بسازد تا به انتخاباتش برسد. روسیه می خواست واکسن را بسازد تا بگوید من هم ساختم. هیچ کجا نبود که واکسن خارج از اهداف سیاسی ساخته شود، اما واقعیت این است که در کشور باتوجه به شرایطی که وجود دارد با همه سختی ها، می توان اظهار داشت که اتفاقی که در عرصه واکسن سازی طی دو سال قبل افتاد، ۲۰ سال کشور را در حوزه فناوری واکسن جلو بُرد. درست است که سختی های بسیار بسیار زیادی داشت. شاید اگر آدم از قبل می دانست اینقدر گرفتاری دارد، به قول برخی دوستان اصلا وارد نمی شد، اما وقتی وارد کار می شوید، بسیار پر استرس و پر اضطراب و پر مشقت است.
اگر حمایت سیاسی دنبال واکسنی باشد، موفق تر پیش می رود آرزو می کردم که مهربانانه تر حمایت می شدیم می خواستیم واکسن آدنوویروس به نام "ایران" تمام شود، اما...
وی ادامه می دهد: مسلما در واکسن دو چیز مورد نیاز است؛ یکی حمایت سیاسی و دیگری حمایت مالی؛ دو فاکتوری که واکسن های موفق دنیا را موفق کرده است. مسلما ضمن این که از حمایت هایی که تا حالا شده تشکر می کنم و وضعیت کشور، امکانات، محدودیت ها، تحریم ها و... را می دانیم، اما معتقدم اگر حمایت سیاسی دنبال واکسن باشد، واکسن موفق تر پیش می رود. در عین حال در کشور هم یاد گرفتیم که یا باید اینقدر قدرت سیاسی پشت واکسن باشد که بتوان با فکر راحت و بدون دلهره پیش رفت یا باید شرکت تجاری باشید و آنقدر سود داشته باشید که مشکل مالی نداشته باشید که این برای شرکت دولتی مانند پاستور فراهم نیست. برای موسساتی مانند پاستور که خرج و دخلش مشخص است، حدودا هیچ راهی هم برای جلب حمایت، جز حمایت مردمی که همین که واکسن ما را تزریق می کنند به ما روحیه می دهد، ندارد. آرزو می کردم که مقدار بیشتری مهربانانه تر مورد حمایت قرار می گرفتیم. البته ناسپاس نیستم، اما اگر حمایت بیشتری می شد، بهتر پیش می رفتیم. آدنوویروس را مثال زدم که برای کشور یک افتخار بود؛ درحالی که به آسانی می توانستیم تکنولوژی آنرا به کشور دیگری بدهیم، اما نمی خواستیم به اسم کشور دیگری تمام شود، می خواستیم به نام ایران تمام شود.
پاستور؛ دژ مستحکم امنیت سلامت کشور
بیگلری تصریح کرد: آنچه که وظیفه انستیتو پاستور است، در جهت عمر و رسالت یکصد ساله اش و در قرن دوم فعالیتش، هرکجا که نیاز باشد، شامل تشخیص، ساخت واکسن، کمک به دیگر واکسن سازها و... حمایت می کند. هر کار زمین مانده ای در این عرصه ها در کشور وجود داشته باشد، رسالت انستیتو پاستور است که با تمام وجود وارد شود، اما مسلم می دانم که حمایت بیشتر از گنج نهانی که مغفول مانده نیاز است. در کرونا ثابت شد که وقتی هیچکس در صحنه نبود، پاستور بود و مسئولیت را برعهده گرفت و هزاران مدیر در حوزه تشخیص در کشور تربیت شد و ده ها مدیر بحران در پاستور متولد شدند که آمادگی دارند بحران های زیادی را پشت سر بگذارند. پاستور یک گنج نهان، موسسه ای بسیار باارزش و یار دیرین روزهای سخت مردم و دژ مستحکم امنیت سلامت کشور است. امیدوار هستم در آینده حمایت های بیشتر و درک بیشتری از اهمیت رسالت پاستور از جانب سیاست گذاران شاهد باشیم. البته کرونا مشکل کشور است و در دنیا هم دولت ها آنرا اداره کردند. معضل کرونا بسیار بزرگتر از آنست که یک وزارت خانه بتواند آنرا مدیریت کند و پاستور هم به حمایتی فراتر از وزارت بهداشت نیاز دارد. هرچند که تمام مسئولان وزارت بهداشت نهایت حمایت را از ما کردند، اما حمایتی بالاتر مورد انتظار است.
طی دو سال قبل بیشترین لطمه جسمانی را دیدم در کووید جایی قرار گرفتم که باید می بودم
وی می گوید: دو سال قبل شاید سخت ترین و پر اضطراب ترین سالهای زندگی من بود. لحظه ای را تصور کنید که باید فردا بامداد به کشور جواب دهید و هیچ چیز در دست تان نیست. باید به کشور کیت دهید، باید موارد اولیه تان برای واکسن برسد، اما مشکلی است که باید حل کنید، باید مجوز بگیرید و... که هماهنگ کردن این موارد خیلی سخت بود. با آنکه تجربه های مدیریتی بسیار زیاد و طولانی داشتم، سوابق بین المللی و... داشتم، اما جدی ترین تجربه ام در کووید این بود که هیچ یک از تجارب قبلی ام کاملا اینجا به درد نمی خورد. باید اهتمام می کردم در عین بحران، سیستم را آرام نگه دارم. در این زمان بیشترین لطمه جسمانی به خودم وارد شد و بیشترین ضربه را هم مانند همه بچه های پاستور، خانواده ها دیدند. کار سختی بود. البته اگر باردیگر تکرار شود، باردیگر همین راه را می روم. زیرا لحظه ای که کشور به ما احتیاج داشت، تلاش کردیم آنچه را در توان داریم انجام دهیم. تجربه ای بسیار باارزش بود که بهای زیادی بابت آن دادیم. پدرم همیشه می اظهار داشت که زمان بندی خدا حرف ندارد. دقیقا در کووید جایی قرار گرفتم که باید قرار می گرفتم. دقیقا جایی بود که می دانستم باید چکار کنم. روزی که نیاز بود تمام قد پای کار چه در زمینه تشخیص و چه در زمینه واکسن ایستادیم.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب